Psikoz Sonrası ‘Güvende Hissetmek’ Mümkün!

---

Ruh sağlığı bozukluklarının tanı kriterlerini kapsayan DSM-5 kitabında psikoz, halüsinasyonlar, sanrılar, düşünce bozuklukları, dağınık ve anormal motor davranışlar ve negatif belirtilerle tanımlanır. Bilişsel-davranışçı terapi ise bireylerin düşünce stillerini ve davranışlarını ele alarak ruh sağlığında iyileşme sağlayan kanıta dayalı bir terapi modelidir.

Bilişsel-davranışçı terapi, düşünce içeriği ve düşünce süreçleri ile ilgilenen bir terapi modeli olduğu için uzun yıllardır psikozda etkili olup olmadığı araştırılmıştır. Eskiden beri psikoz için bilişsel-davranışçı terapi, tedavi yöntemi olarak ilaç yanında kullanılan bir terapi modeli olmuştur. Buna rağmen geleneksel bilişsel-davranışçı terapinin etki boyutu bilimsel araştırmalarda 0.33 olarak kısıtlı derecede kalmıştır. Psikozda oldukça kullanılan Klozapin (Clozapine) içerikli ilaçların etki boyutu ise araştırmalara göre 0.88’dir.

Psikoz için ‘güvende hissetme’ protokolü, bilişsel-davranışçı terapi modelini temel alan, Oxford Üniversitesinde klinik psikolog Dr. Freeman tarafından geliştirilmiş bir terapi programıdır. Bu zamana kadar bilimsel araştırmalara göre 1.2 etki boyutu ile psikozda en çok işe yarayan terapi modeli olmuştur. Güvende hissetme protokolü, bireyin yaşam hedeflerine ulaşmasını engelleyen psikolojik faktörlerle çalışır.  Güvende hissetme protokolü, psikoz yaşayan bireylerde sıkça görülen endişe, olumsuz kendilik inançları, sıra dışı deneyimler, uyku bozuklukları, doğrulama yanlılığı ve güvenlik davranışları ile çalışır. Bu başlıklar altında ele alınan konular, psikoz yaşayan bireylerin hayatlarını etkili yaşamaları konusunda önlerine engel oluşturmaktadır. Bu nedenle güvende hissetme protokolü, bireyde psikoz belirtilerini azaltmanın yanında bireyin yaşamının kontrolünü ele almasını da sağlar.

Güvende hissetme protokolü, birebir seans olarak her hafta ele alınan bir programdır. Ne kadar süreceği belirsiz olmakla birlikte 16 seans olarak bilimsel protokolünün yanında bireyin hayatındaki diğer engelleri de aşmasını sağlayan seansları da içerir. Psikoz yaşayan bireyler için hayatta hedeflerine ulaşmak, psikoz sonrası oldukça zor olmakla birlikte güvende hissetme durumu ortadan kalktığı için bireylerin hayatı soyutlanmış olarak devam etmektedir. Güvende hissetme protokolü, bunun tam tersi olarak bireyin insanlar arasında güvende hissettiği ve tekrar hayatının kontrolünü ele almasını sağlayan, kanıta dayalı bir terapi modelidir. Psikoz yaşayan her bireyin ilacın yanında bu terapi modelini alması, yaşamlarının kontrolünü ele alması ve psikozdan uzak bir hayat yaşaması demektir. Bu nedenle güvende hissetme protokolü, ilk kez psikoz yaşayan ya da psikoz yaşama olasılığı olan her bireye önerilen, kanıta dayalı bir terapi modelidir.

Genel anlamda psikoz, sadece ilaç ile iyileşen ve kişileri hayatını izole yaşamak zorunda bırakan bir bozukluk olarak bilinse de yeni tedavi modelleri ile artık psikoz sonrası güvende hissetmek mümkün. Psikozun hayatınızı etkilemediği ve istediğiniz hayatı yaşadığınız günler sizin elinizde!

KAYNAKLAR

Freeman, D., Isham, L., & Waite, F. (2025). A counterweight model for understanding and treating persecutory delusions. Psychological medicine, 55, e141. https://doi.org/10.1017/S0033291725001242

Leucht, S., Cipriani, A., Spineli, L., Mavridis, D., Orey, D., Richter, F., Samara, M., Barbui, C., Engel, R. R., Geddes, J. R., Kissling, W., Stapf, M. P., Lässig, B., Salanti, G., & Davis, J. M. (2013). Comparative efficacy and tolerability of 15 antipsychotic drugs in schizophrenia: a multiple-treatments meta-analysis.

Lancet (London, England), 382(9896), 951–962. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60733-3

van der Gaag, M., Valmaggia, L. R., & Smit, F. (2014). The effects of individually tailored formulation-based cognitive behavioural therapy in auditory hallucinations and delusions: a meta-analysis. Schizophrenia research, 156(1), 30–37. https://doi.org/10.1016/j.schres.2014.03.016